Vướng mắc mua bán nợ xấu

Né nợ xấu để chờ…

Theo TS. Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, để giải quyết nợ xấu VAMC phát hành trái phiếu đặc biệt có lãi suất 0% trong 5 năm và hoán đổi nợ xấu với các TCTD có tỷ lệ nợ xấu cao hơn 3% chứ không phải mua nợ bằng tiền. Nhưng việc các TCTD chuyển đổi trái phiếu đặc biệt thành tiền thông qua NHNN chắc chắn không phải là chuyện đơn giản.

Trong khi đó, trước khi VAMC ra đời, NHNN cũng đã hoãn thực hiện Thông tư 02 (về việc trích lập dự phòng) đến năm 2014 khiến các NHTM “nhẹ nhõm” vì không cần phải gấp rút xử lý nợ xấu ngay thời điểm này.

Do vậy, sau khi VAMC ra đời hàng loạt NHTM đã công bố kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm với tỷ lệ nợ xấu dưới 3% để né việc bán nợ xấu cho VAMC. Hiện chỉ mới có 1 NHTMCP ngỏ ý bán lại khoản nợ xấu cho VAMC nên nhiều TCTD cũng đang theo dõi việc mua bán, vấn đề định giá tài sản đảm bảo cũng như chuyển đổi trái phiếu đặc biệt thành tiền sẽ được thực hiện như thế nào.

Một vướng mắc nữa là đa phần các TCTD tại Việt Nam hiện không công khai minh bạch về nợ xấu như quy mô, tỷ lệ nợ xấu, các khoản nợ xấu này gắn với những loại tài sản thế chấp nào cũng như giá trị của các tài sản này được định giá ra sao.

Trước nay, các số liệu về nợ xấu do NHNN đưa ra luôn cao hơn so với tỷ lệ các TCTD công bố nên để minh bạch thông tin về nợ xấu NHNN đã ban hành Thông tư 02 phân loại nợ xấu theo chuẩn mực quốc tế và thực hiện trích lập dự phòng, song thông tư này đã lùi thời gian thực hiện nên muốn biết tỷ lệ nợ xấu thực là bao nhiêu cần phải chờ một thời gian khi thông tư có hiệu lực.

Hiện tại, nợ xấu liên quan rất nhiều đến khu vực công, song song đó các TCTD còn lo ngại sự tác động của một số cơ chế, chính sách liên quan nên dẫn đến xu hướng muốn giấu bớt nợ xấu thực có.

VAMC bán lại nợ xấu cho ai?

Việt Nam thiếu nguồn lực tài chính công nên để giải quyết khối nợ xấu cho các TCTD, VAMC trông cậy nhà đầu tư, tổ chức nước ngoài. Tuy nhiên, theo ông Võ Trí Thành, sẽ cần một thời gian rất dài để xây dựng cơ sở pháp lý, phát triển thị trường sơ cấp, thứ cấp trong thị trường mua bán nợ để bán nợ xấu cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Hiện nay, để tạo ra sức hấp dẫn cho các nhà đầu tư nước ngoài tham gia mua bán nợ xấu cũng như tái cơ cấu những NHTM yếu kém, NHNN đã trình Chính phủ sửa đổi Nghị định 69, trong đó có 3 điểm đáng chú ý.

Thứ nhất, dự thảo đề nghị cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua đến 20% mà không cần phê duyệt của Chính phủ (thay vì chỉ được mua tối đa 15%) trong trường hợp thật cần thiết, đặc biệt và phải được NHNN xem xét chấp thuận.

Thứ hai, cho phép các nhà đầu tư nước ngoài và các chi nhánh nắm hơn 30% cổ phần của các NH Việt Nam trong các trường hợp đặc biệt cần phải tái cấu trúc các TCTD yếu.

Thứ ba, bất kỳ nhà đầu tư nước ngoài nào đều được sở hữu lên đến 15% và 20% đối với các chi nhánh trong khi hiện tại là 5% và 10%. Tuy nhiên, đây chỉ mới là dự thảo và còn phải chờ phê duyệt, trong khi cơ chế khuyến khích xử lý nợ xấu, tài sản đảm bảo, hỗ trợ các thương vụ mua bán… một số nước đã ban hành rõ ràng.

Những ngày gần đây, VAMC cho biết đã có một số tổ chức kinh tế lớn như IFC của World Bank, TPG Growth LLC, Standard Chartered PLC… lên tiếng sẽ đàm phán để mua lại nợ xấu của VAMC.

Nhưng theo ông Fiachra Mac Cana, Giám đốc điều hành Công ty Chứng khoán TPHCM (HSC), hiện nay, quá trình bán nợ như thế nào vẫn chưa thể hình dung được, nếu VAMC mua nợ từ TCTD theo giá trị sổ sách thì khi bán nợ phải xác định giá trị thị trường của khoản nợ sẽ ra sao.

Hơn nữa, đa số tài sản thế chấp các khoản nợ liên quan đến bất động sản  thường bị hạn chế thông tin sẽ làm cho việc định giá các tài sản đảm bảo khó khăn. Khi không định giá được, những đơn vị mua lại nợ có thể đặt mua giá thấp với lý do khoản nợ không chắc chắn về giá trị.

Hơn nữa, VAMC cũng không công bố rõ ràng sẽ bán nợ như thế nào, đấu thầu để có mức giá cao hay đưa ra một mức giá cố định để chào bán nợ xấu của các NHTM. Rõ ràng cách thức bán nợ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các NHTM đã bán khoản nợ xấu, việc các NHTM né tránh bán nợ xấu cho VAMC là lẽ đương nhiên.