Vị đắng margin

Việc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) đang gấp rút hoàn chỉnh hướng dẫn giao dịch ký quỹ (margin) để sớm ban hành được coi là tâm điểm chính sách của TTCK trong thời điểm hiện tại. Lý do là bởi thái độ ứng xử của UBCK thể hiện qua văn bản hướng dẫn này, hoặc các ý kiến chỉ đạo khác về margin ngoài văn bản này sẽ có tác động tức thì đến lề lối và hiệu quả kinh doanh của các CTCK, mà cụ thể là cách hành xử với các hợp đồng hợp tác kinh doanh (HĐHT) mà các CTCK đã vượt rào triển khai.

HĐHT thực chất là cách gọi khác của margin mà các CTCK lách luật triển khai nhiều năm qua và đang đóng góp không nhỏ vào tỷ trọng doanh thu của các CTCK. Cùng với dư vị ngọt ngào từng thấy của việc triển khai margin trá hình, các CTCK đang phải nếm trải những vị đắng theo kiểu ngậm……margin làm ngọt.

Vào thời điểm thị trường khó khăn kéo dài hiện nay, không ít NĐT cháy tài khoản, nên mất khả năng thanh toán tiền vay CTCK. Để “bùng” hợp pháp, đã có NĐT kiện CTCK ra toà với cái lý chứng khoán là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, trong khi pháp luật trong lĩnh vực này không quy định về HĐHT, nên việc CTCK triển khai giao dịch này là không hợp pháp.

Do đó, NĐT yêu cầu toà án tuyên vô hiệu đối với các HĐHT. Qua trực tiếp tham gia giải quyết các vụ tranh chấp liên quan đến HĐHT, giới luật sư cũng như các chuyên gia tư pháp nhìn nhận, nếu HĐHT được lập không chặt chẽ, thì lý lẽ này của NĐT có cơ sở pháp lý, nên một khi CTCK đối mặt với vụ kiện liên quan đến HĐHT thì nguy cơ thua kiện là cao hơn.

Nếu kịch bản trên xảy ra thì có hai tình huống không mong muốn mà CTCK phải đón nhận. Đầu tiên là trong trường hợp toà án tuyên vô hiệu, thì câu chuyện HĐHT quay trở lại vạch xuất phát. Đây thực sự là vị đắng không CTCK nào muốn nếm trải, nhưng họ khó có lựa chọn nào khác! Đặc trưng của giải quyết tranh chấp qua toà án là luôn có bản án tuyên rất rành mạch, bên nào thắng kiện và ngược lại. Khi thông điệp NĐT thắng kiện được phát đi, thì CTCK có nguy cơ đối mặt với hàng loạt vụ kiện tiếp theo xuất phát từ những NĐT có máu… “bùng” đã học tập kinh nghiệm khởi kiện của các NĐT đi trước.

Không chỉ đau đầu vì những rủi ro từ phía NĐT, các CTCK còn đang “nín thở” chờ quan điểm chỉ đạo của UBCK về xử lý các HĐHT, khi văn bản hướng dẫn margin chính thức có hiệu lực. Bài toán đặt ra cho cơ quan quản lý là đã đến lúc không thể làm ngơ trước tình trạng margin trá hình nếu muốn thiết lập kỷ cương trong cung cấp dịch vụ ứng vốn.

Ở đây có lẽ cần có một bước chuyển mềm, thay vì đưa ra quy định vội vàng cấm đoán. Theo đó, cơ quan quản lý có thể định ra một khoảng thời gian yêu cầu các CTCK đã cung cấp tài chính cho NĐT cần có kế hoạch giải quyết dứt điểm các HĐHT. Kèm theo đó, kể từ khi văn bản hướng dẫn margin có hiệu lực, nghiêm cấm các CTCK ký HĐHT với NĐT, nếu phát hiện đơn vị nào cố tình vi phạm thì có thể bị cấm cung cấp margin trong khoảng thời gian nhất định, hoặc các chế tài xử lý khác nếu cơ quan quản lý thấy cần thiết. Khi các chế tài đủ mạnh này được phát đi, thì mới hy vọng những lộn xộn trong cung cấp margin trá hình từ trước đến nay, kèm theo đó là những rủi ro không chỉ cho CTCK, mà cả TTCK mới được kiểm soát và giảm thiểu.