Tiền khô

Bản báo cáo của Morgan Stanley ra đúng vào ngày thứ Hai đầu tuần mà buổi sáng cả ba chỉ số Dow Jones, S&P500 và Nasdaq đều xanh mướt với mức tăng ấn tượng, nhưng khoảng hai tiếng trước khi thị trường đóng cửa, hầu hết chứng khoán đều đỏ lòe. Mỹ lên tiếng sẽ đánh thuế lên 257 tỉ đô la Mỹ tiếp theo hàng nhập khẩu của Trung Quốc ngay trong tháng 12 tới nếu cuộc gặp thượng đỉnh giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump tháng 11 không mang lại kết quả mong muốn.

Sáng thứ Ba hôm sau trong một ngày hiếm hoi chứng khoán Mỹ tụt giảm mà chỉ số Nikkei lại tăng gần 1,5%. Đồng yen đang mất giá so với đô la Mỹ và có thể rớt về 115 yen đổi một đô la. Dù Tổng thống Donald Trump có chỉ trích Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) kịch liệt thế nào, Fed vẫn không tỏ bất cứ dấu hiệu mềm nào cho thấy sẽ rút bớt các đợt nâng lãi suất. Đô la Mỹ đang mạnh lên từng ngày so với các ngoại tệ khác. Kinh tế Mỹ quí 3-2018 duy trì tăng trưởng rất cao 3,5%, trong khi mức tăng trưởng của khu vực đồng euro chỉ có 0,2% và của Trung Quốc thấp nhất kể từ năm 2009.

Những diễn biến bên ngoài đang ảnh hưởng trực tiếp đến VN-Index từng ngày. Một bộ phận không nhỏ nhà đầu tư đã lựa chọn đứng ngoài thị trường cho an toàn thay vì chờ chực bắt đáy và đón một số phiên điều chỉnh kỹ thuật. Có thực mới vực được đạo! Những lần bắt đáy trong tháng 10 của một bộ phận nhà đầu tư đã không hiệu quả. Những cổ phiếu trụ cột như nhóm VHM, VIC, VRE có thể chưa điều chỉnh xong. VNM – cổ phiếu trụ nhất của VN-Index vừa công bố báo cáo tài chính theo đó doanh số tiêu thụ sữa nội địa quí 3 giảm so với cùng kỳ. Cổ phiếu dầu khí đang chìm dần theo giá dầu thô quốc tế khi số giàn khoan tại Mỹ hiện lên mức cao nhất kể từ đầu năm. Giá cao su vẫn quanh 160 yen/ki lô gam, chưa ra khỏi đáy. Giá đường sau khi tăng hơn 30% so với đáy đang tìm đường xuống thang.            

Và quan trọng là nhóm cổ phiếu ngân hàng có thể đang lặp lại chu trình của năm 2012 – năm mà các tổ chức tín dụng công bố lợi nhuận cao nhất cho đến thời điểm đó, để rồi sau đấy “vật lộn” với thắt chặt tiền tệ. Thị trường đang nhìn thấy rất rõ thị giá TCB không có cách gì quay lại mức 128.000 đồng, tương đương 42.660 đồng/cổ phiếu (sau chia tách) như khi phát hành cho nước ngoài. VPB có thể không đạt chỉ tiêu lợi nhuận năm nay. Lợi nhuận trước thuế của một số ngân hàng nhỏ như SHB quí 3-2018 đã thấp hơn so với cùng kỳ. Lãi suất đồng Việt Nam đang chuyển động, đồng nghĩa với chi phí đầu vào của các công ty niêm yết sẽ phình ra. Mức tăng trưởng EPS năm tới nhìn chung sẽ không còn giống như năm nay nữa.       

Trong báo cáo của mình, một trong những quan ngại của Morgan Stanley là việc Fed và ngân hàng trung ương các nước phát triển đang làm khô thanh khoản (to dry up liquidity) hơn nhiều so với những gì mà các chủ thể trên thị trường dự đoán trước. Điều này đã đặt thị trường cổ phiếu vào trạng thái mong manh. Việt Nam chưa phải nền kinh tế phát triển, nhưng chính sách tiền tệ lại có những dấu ấn tương đồng theo một góc độ nào đó. Ba tháng trở lại đây những đợt phát hành tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước đều tìm được địa chỉ người mua. Bây giờ thêm công cụ thị trường mở. Nếu Ngân hàng Nhà nước  không điều chỉnh thanh khoản chung thông qua tổng phương tiện thanh toán và kênh bơm/hút hàng ngày, thì công cụ thị trường mở đã chẳng đến lượt được sử dụng.

Thực ra tiền để đầu tư chứng khoán không thiếu. Các công ty môi giới có thể cung ứng cho thị trường đâu đó 2-3 tỉ đô la Mỹ tiền ký quỹ nếu cần và tiền thật của nhà đầu tư cũng nhiều. Chỉ cần quan sát thanh khoản một số cổ phiếu trên UpCom là biết. Các cổ phiếu đăng ký giao dịch trên UpCom không được vay ký quỹ, nhưng vẫn có những cổ phiếu khớp lệnh hàng triệu đơn vị/phiên. Vấn đề là tiền sẽ không “chạy” vào chứng khoán khi mà lợi nhuận đầu tư mang lại kém xa so với gửi tiết kiệm.

Một điểm chú ý là chứng khoán phái sinh đang hút tiền. Khi VN-Index trên 1.000 điểm, chứng khoán phái sinh chỉ giao dịch 40.000-50.000 hợp đồng/ngày, nhưng giờ đây nó giao dịch gấp 4-5 lần thế, có ngày lên tới hơn 190.000 hợp đồng, tương ứng giá trị danh nghĩa gần 17.000 tỉ đồng, tức khoảng 2.200 tỉ đồng tiền thật (tỷ lệ ký quỹ hiện tại là 13%). Một khi cánh cửa bán khống cổ phiếu được mở, có lẽ hoạt động bán khống sẽ hứa hẹn sôi động hơn hẳn. Cho đến nay nhà đầu tư Việt không có công cụ tự bảo vệ trong trường hợp thị trường đi xuống. Cách duy nhất để bảo vệ túi tiền của nhà đầu tư là bán hết cổ phiếu, rút ra khỏi thị trường khi VN-Index diễn biến xấu. Với giao dịch một chiều như vậy, thị trường chứng khoán còn lâu mới phát triển được.