Tái cơ cấu kinh tế đến đâu?

  Các tổ chức tín dụng: thành công bước đầu

Trọng tâm của nhiệm vụ tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng là củng cố thanh khoản, xử lý nợ xấu và từng bước nâng cao năng lực tổ chức, quản trị.

Đến thời điểm này, mục tiêu thứ nhất đã được thực hiện khá tốt. Trong hơn hai năm qua, kể từ khi được khởi động, đã có chín ngân hàng được sắp xếp, tổ chức lại qua con đường sáp nhập hoặc tự cơ cấu lại. Điển hình là các thương vụ như SCB, Ngân hàng Đệ Nhất và Tín nghĩa Ngân hàng về cùng một nhà với tên gọi là Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB); Habubank sáp nhập vào SHB; Western Bank sáp nhập với PVFC tạo thành ngân hàng mới là PVcombank; Trustbank tái cơ cấu thành Ngân hàng Xây dựng Việt Nam (VNBC)…

Đến mùa họp đại hội cổ đông năm 2014 gần đây, câu chuyện mua bán và sáp nhập lại bắt đầu “nóng” trở lại: Ngân hàng Phương Nam dự kiến sáp nhập vào Sacombank, MDB sáp nhập với Maritime Bank và PG Bank có thể sẽ về chung một nhà với VietinBank.

Trên thị trường đã không còn những đợt “sốt” lãi suất liên ngân hàng với mức lãi suất lên đến hai con số. Có được điều này một phần nhờ tăng trưởng tín dụng hạ nhiệt nhưng cũng không thể phủ nhận tác động tích cực – giúp củng cố lại thanh khoản cho cả hệ thống – của quá trình xóa sổ, sắp xếp lại các ngân hàng có quy mô nhỏ, năng lực tài chính hạn chế.

Trong khi đó, tiến trình xử lý nợ xấu mới chỉ dừng ở bước chuyển nợ xấu từ các ngân hàng sang Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC). Tính đến nay, VAMC đã mua được khoảng 43.000 tỉ đồng nợ xấu nhưng mới chỉ xử lý được hơn 300 tỉ đồng nợ xấu (chưa đến 1% tổng số nợ mua được) qua con đường mua bán nợ. Đáng chú ý kể từ đầu năm đến nay, tốc độ mua nợ của VAMC đã giảm rõ rệt (chỉ mua được khoảng 3.000 tỉ đồng trong quí 1).

Rất có thể việc trì hoãn áp dụng Thông tư 02 (đã được thay bằng Thông tư 09) đã giúp các ngân hàng giải tỏa áp lực phải trích lập dự phòng đầy đủ cho các khoản nợ được cơ cấu lại. Do vậy, các ngân hàng không còn nhiều động lực phải sớm bán nợ cho VAMC. Ngoài ra, mục tiêu nâng cao năng lực quản trị cho các ngân hàng vẫn đang gặp nhiều khó khăn do vấn đề sở hữu chéo.

Doanh nghiệp nhà nước: IPO, thoái vốn ngoài ngành chưa mạnh

Quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước (DNNN) được Chính phủ đẩy mạnh trong năm 2014 bằng các giải pháp quyết liệt như cổ phần hóa và thoái vốn ngoài ngành. Mục tiêu mà Thủ tướng đưa ra từ đầu năm là cổ phần hóa hơn 400 doanh nghiệp chỉ trong vòng hai năm 2014 và 2015. Kết quả thực hiện chưa có nhiều dấu hiệu khả quan khi mới chỉ có khoảng 15 DNNN tiến hành chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trong quí 1 năm nay.

Ước tính có khoảng 22.000 tỉ đồng vốn đầu tư ngoài ngành tại các DNNN. Tính đến nay, các DNNN mới thoái được khoảng 4.000 tỉ đồng. Hiện một số tập đoàn vẫn chưa thoái được vốn tại một số ngân hàng như TKC và tập đoàn Cao su mỗi bên nắm giữ 6,15% vốn của SHB, Petrolimex có hơn 40% vốn tại PG Bank, PetroVietnam nắm giữ 20% vốn của Ocean Bank, Vinatex còn cổ phần tại Ngân hàng Nam Việt… Ngoài ra, tiến trình thoái vốn ngoài ngành hiện còn nhiều vướng mắc, cần chờ các văn bản pháp lý hướng dẫn.

Đầu tư công: nhiều kỳ vọng vào Luật Đầu tư công

Văn bản pháp lý được mong chờ nhất trong quá trình tái cơ cấu đầu tư công là Luật Đầu tư công hiện mới đang ở dạng dự thảo, dự kiến sẽ được trình Quốc hội trong kỳ họp sắp tới. Trong lúc chờ đợi, hiệu quả của quá trình sử dụng vốn từ ngân sách nhà nước thời gian qua đã phần nào được cải thiện nhờ Chỉ thị 1792/CT-TTg ngày 15-10-2011 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, hiện có đến 96,5% vốn do trung ương quản lý đã được bố trí theo nguyên tắc tập trung, không dàn trải và theo thứ tự ưu tiên.

Tuy nhiên, vốn do các địa phương quản lý thì vẫn còn nhiều bất cập do hiện đã phân cấp rất mạnh về thẩm quyền đầu tư của từng địa phương. Bên cạnh đó, định hướng đầu tư công cũng được xây dựng theo kế hoạch trung hạn năm năm phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội năm năm (thay vì bố trí vốn hàng năm như trước đây).

Về Luật Đầu tư công sắp tới, kỳ vọng lớn nhất nằm ở việc phân cấp quản lý, phân định quyền hạn và trách nhiệm của người ra quyết định đầu tư. Chỉ khi cơ chế chịu trách nhiệm được phân định rõ trong luật, đầu tư công mới có thể tránh được các quyết định đầu tư không hiệu quả, gây thất thoát vốn nhà nước.