English
普通话
Các DN và ngân hàng Việt Nam hiện đang tham gia vào khoảng 20 dự án thủy điện tại CHDCND Lào, chiếm xấp xỉ 15% tiềm năng khai thác thủy điện của quốc gia này, nhưng điều đó chưa phản ánh hết năng lực đầu tư của họ, ông Simon Andrews, Giám đốc IFC (Công ty Tài chính quốc tế, thành viên của nhóm Ngân hàng Thế giới) tại Việt Nam, Campuchia, Lào, Myanmar và Thái Lan cho biết. Cũng như tại hàng trăm dự án thủy điện khác trong nước, những rủi ro về môi trường và xã hội (MT&XH) có thể khiến chủ đầu tư phải giãn tiến độ, dừng hoạt động… Điều này lại ảnh hưởng tới chất lượng tín dụng của các ngân hàng.
Cụ thể, đó là những rủi ro nảy sinh trong quá trình xây dựng và triển khai dự án như: không đảm bảo điều kiện làm việc và lao động, sức khỏe, an toàn và an ninh cộng đồng; thu hồi đất và tái định cư không tự nguyện; bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên, người thiểu số bản địa, di sản văn hóa… thiếu bền vững.
Nhưng, rủi ro từ MT&XH không chỉ xuất hiện ở những dự án thủy điện hay khai thác tài nguyên thiên nhiên, mà có thể xảy ra bất cứ lúc nào và ở nhiều ngành nghề như lâm nghiệp, nông sản và thực phẩm, hạ tầng, năng lượng, dầu khí… Việc không tiên liệu được những rủi ro từ MT&XH để đưa ra lộ trình xử lý có thể đẩy các DN đến bên bờ vực thẳm phá sản. Còn với TCTD, nếu không quản lý những rủi ro MT&XH một cách đúng đắn tại các dự án cho vay có thể phải gánh chịu những tổn thất do giảm giá trị tài sản thế chấp, đối mặt với những truy cứu trách nhiệm pháp lý, tổn thất uy tín, thị phần…
Chính vì vậy, Thông tư của NHNN đang dự thảo quy định về quản lý rủi ro MT&XH trong hoạt động cấp tín dụng của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài kỳ vọng ban hành vào tháng 6/2014 được coi là một bước đột phá trong quản trị chất lượng tín dụng. Quan trọng hơn, việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro MT&XH của ngân hàng sẽ không chỉ giúp chính các ngân hàng mở rộng thị phần tín dụng mà còn hỗ trợ DN trong thực hiện chiến lược phát triển kinh tế xanh của Chính phủ. Tuy nhiên, một số ý kiến còn tỏ ra băn khoăn về tính thực thi và sự tuân thủ của cả ngân hàng, DN.
Khảo sát của IFC cho thấy, các bên xây dựng dự án ở thị trường đang phát triển hiện phải đối mặt với việc đánh giá và quản lý tích hợp các tác động và rủi ro tích luỹ liên quan đến dự án của họ. Là đối tác tư vấn kỹ thuật, cùng NHNN xây dựng quy định về phát triển hoạt động ngân hàng bền vững, chuyên gia môi trường Sudhi Mukhejee cho biết, IFC cũng đang hỗ trợ một số ngân hàng trong khu vực cải thiện năng lực quản lý các vấn đề MT&XH.
Đưa ra 10 nguyên tắc trong bộ Nguyên tắc Xích đạo (bộ nguyên tắc tự nguyện của ngành tài chính để quản trị rủi ro MT&XH trong tài trợ dự án), ông Sudhi cho rằng, giai đoạn quan trọng nhất trong quá trình rà soát là đánh giá tác động. Rà soát hồ sơ là bước đầu tiên, đánh giá ngay từ đầu xem dự án có quản lý được không? Khu vực tư nhân có tự giải quyết được các rủi ro phát sinh không? Vì thế, quá trình thu thập thông tin có vai trò rất quan trọng để thấu hiểu dự án và dùng những nguyên tắc phù hợp cho từng dự án khác nhau. Tuy nhiên, một cán bộ ngân hàng cho biết, cái khó kiểm soát là những thông tin, bản báo cáo về môi trường và giải pháp khắc phục sự cố về MT&XH của DN từ các cơ quan quản lý không được chia sẻ tự nguyện cho ngân hàng.
Một vấn đề khác cũng được các ngân hàng đặt ra là làm thế nào giải quyết những vấn đề rủi ro của dự án xảy ra ở ngoài biên giới, đặc biệt với các dự án thủy điện, hoặc các dự án đầu tư xuyên biên giới? Ông Sudhi cho biết, với khu vực tư nhân, những dự án có ảnh hưởng xuyên quốc gia, vượt quá khuôn khổ nguyên tắc về quản lý rủi ro cần xem xét kỹ. Để không xảy ra trường hợp mà những nguyên tắc an toàn ở quốc gia A lại khác quốc gia B, thì bộ khung pháp lý của các quốc gia trong khu vực cần nhất quán. Đây là một thách thức, các bên cần đối thoại cùng tham gia để quản lý hiệu quả.
Trước những lo lắng vì thông tư sắp được ban hành, trong khi đó chưa có những quy chuẩn chung để tiên lượng những rủi ro về MT&XH, đại diện ban soạn thảo cho biết, hiện NHNN đang rà soát và xử lý cho phù hợp bối cảnh. IFC không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ ban hành quy định mà còn cả hướng dẫn. Từ năm 2014-2015, IFC sẽ hợp tác cùng NHNN để đào tạo và tập huấn giúp các TCTD thực hiện thông tư. NHNN sẽ cho các TCTD 12-18 tháng để chuẩn bị trước khi phải bắt buộc triển khai thông tư.
Quy định, thông tư sẽ áp dụng cho tất cả các loại hình tín dụng, dự án thuộc loại rủi ro cao, trung bình, thấp, sẽ đưa ra chính sách quy trình phù hợp, phụ thuộc vào danh mục và chính sách quản lý tín dụng của từng ngân hàng.