Quản lý thị trường vàng – Thu hẹp chênh lệch nếu…

Nhìn từ hoạt động xuất nhập khẩu

Nếu lấy Nghị định 24/2012 làm mốc cho việc quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh vàng thì chính là mốc mà hoạt động xuất nhập khẩu vàng Việt Nam có những thay đổi. Sự thay đổi này đến từ chủ thể trực tiếp tham gia hoạt động xuất nhập khẩu. Trước khi nghị định ra đời, NHNN thực hiện vai trò cấp phép cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Khi thị trường vàng trong nước bị áp lực trước nhu cầu đầu tư trong ngắn hạn từ những biến động của giá vàng thế giới, NHNN xem xét cấp hạn ngạch và bán ngoại tệ cho các công ty kinh doanh vàng được phép nhập khẩu vàng nguyên liệu đáp ứng cho thị trường.

Ngoài việc tiêu tốn nguồn ngoại tệ, cách làm này chỉ đáp ứng thị trường trong ngắn hạn, chưa giải quyết được cái gốc của vấn đề. Tuy nhiên, thị trường lại nhìn nhận một điểm lợi là giá vàng trong nước theo sát thị trường thế giới, bởi khi nhu cầu tăng cao, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới (GAP) gia tăng được đáp ứng bởi nguồn cung nhập khẩu.

Song đã kinh doanh vàng, lại có trong tay hạn ngạch nhập khẩu vàng, sản xuất và phân phối nên phải tìm kiếm lợi nhuận. Do vậy sau khi sử dụng hết hạn ngạch, nếu giá vàng tiếp tục biến động và GAP càng nới rộng ra, NHNN chịu áp lực mới là tiếp tục cấp hạn ngạch và ngoại tệ để nhập khẩu vàng. Trải qua liên tục hết thời điểm này đến thời điểm khác, nguồn ngoại tệ luôn bị thiếu hụt cho nhu cầu nhập khẩu vàng đáp ứng cho thị trường.

Điều đáng đề cập ở đây chính là lợi ích nhập khẩu vàng và bán ra trong nước để đáp ứng thị trường rơi vào túi của những công ty được cấp hạn ngạch. Lượng vàng nhập khẩu về các công ty kinh doanh vàng có đáp ứng toàn bộ cho thị trường hay không vẫn không ai biết rõ. Nếu họ bán hết đương nhiên nhận được lợi thế xin tiền hạn ngạch. Cứ như thế, NHNN đại diện cho Nhà nước tiếp tục tiêu hao nguồn lực và không mang lại lợi ích.

Sau khi Nghị định 24 ra đời, hoạt động nhập khẩu vàng được NHNN thực hiện và tiến hành sản xuất phân phối ra thị trường trên cơ sở đấu thầu cho các thành viên thị trường. Cách thức này cũng làm tiêu tốn nguồn ngoại tệ nhưng NHNN làm được một việc lớn là lợi ích thuộc về Nhà nước.

Bằng cách tự tạo ra thế độc quyền nhập khẩu vàng và sản xuất, NHNN đã thu được lợi từ việc bán vàng đáp ứng thị trường. Qua cách làm này, các chủ thể trong thị trường vàng gần như rất khó tiên đoán được nguồn cung của NHNN, trong khi cách cấp hạn ngạch gần như dễ dàng biết được. Bằng chứng qua 63 phiên đấu thầu vàng với gần 61 tấn vàng bán ra, NHNN đã thu về một lượng lớn tiền cho ngân sách với gần 7.000 tỷ đồng.

Mục tiêu thu hẹp chênh lệch?

Có thể nói, nhiều quốc gia trên thế giới có những chính sách khác nhau trong việc quản lý thị trường vàng. Một số quốc gia thuế nhập khẩu vàng gần như bằng 0%, nhưng có nhiều quốc gia áp dụng mức thuế trên 10%. Khi thực hiện việc điều tiết thị trường bằng chính sách thuế nhập khẩu, điều đương nhiên tồn tại trên thị trường là giá vàng trong nước cao hơn giá thế giới.

Nếu giá trong nước bám sát giá thế giới, chênh lệch này đúng bằng mức thuế nhập khẩu vàng. Do đó, khi áp dụng mức thuế nhập khẩu vàng các nước đều chấp nhận giá trong nước cao hơn giá thế giới.

Tuy nhiên, như đã đề cập, nếu một quốc gia áp mức thuế nhập khẩu quá cao sẽ dẫn đến tình trạng nhập lậu vàng và gây bất ổn cho thị trường ngoại hối không chính thức lẫn chính thức. Do đó, hoạt động đấu thầu vàng hiện nay của NHNN cũng được xem như hoạt động điều tiết thông qua thuế nhập khẩu vàng.

Chính vì vậy, mức giá đấu thầu cần được xem xét thu hẹp GAP xoay quanh mức thuế nhập khẩu mà phương thức này thay thế. Thời gian qua, mức giá đấu thầu qua mỗi phiên của NHNN thường cao hơn giá thế giới khoảng 4 triệu đồng/lượng.

Tại phiên đấu thầu thứ 63, mức giá NHNN đưa ra 37,38 triệu đồng/lượng, trong khi mức giá thế giới ở mức trung bình 33,5 triệu đồng/lượng, tương đương mức chênh lệch khoảng 3,9 triệu đồng/lượng (khoảng 11,5% nếu quy đổi để so sánh thuế nhập khẩu). Đây là mức thuế khá cao mà các quốc gia trên thế giới hiện đang áp dụng.

Phần lớn các quốc gia trên thế giới áp dụng mức thuế nhập khẩu vàng gần như bằng không như Trung Quốc, Thái Lan, Tây Ban Nha, Singapore, Malaysia… và số ít áp dụng mức thuế suất nhập khẩu cao (liệt kê ở bảng). Chính vì vậy, mức điều tiết hiện nay và thời gian qua của NHNN thông qua đấu thầu khá cao và cần xem xét khả năng thu hẹp.