Ông lớn ngân hàng sẽ thoát “cảnh báo đỏ”?

Ngân hàng sẽ có thêm 6.000 tỷ đồng tăng vốn?

Câu chuyện tăng vốn cho ngân hàng quốc doanh lại một lần nữa nóng lên khi mới đây, ông Nghiêm Xuân Thành, Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Vietcombank lên tiếng cảnh báo về sự cấp bách và tiếp tục đề nghị Chính phủ, Quốc hội cho phép giữ lại cổ tức tiền mặt để tăng vốn. Trước đó, năm 2016, BIDV và VietinBank đưa ra đề nghị này, song đã bị Bộ Tài chính từ chối thẳng thừng trong bối cảnh ngân sách thiếu trước hụt sau. Đến nay, do tình hình quá cấp bách, các ngân hàng phải “khóc” một lần nữa.

Trong bối cảnh ngân hàng chật vật mà vẫn không thể tăng vốn thời gian qua, nguyện vọng lần này của các nhà băng lớn có thể sẽ được Chính phủ và Quốc hội đồng ý, dù trước đó (năm 2016), Quốc hội đã thông qua Nghị quyết không cho phép sử dụng ngân sách để cấp vốn cho ngân hàng thương mại.  

Tại Hội nghị sơ kết một năm triển khai Nghị quyết số 42/2017/QH14 và Quyết định số 1058/QĐ-TTg được tổ chức ngày 28/8 tại Hà Nội, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, đã làm việc với Bộ Tài chính về kế hoạch ngân sách năm nay và đang bàn với cơ quan Quốc hội để trình phương án. “Năm nay là năm chúng ta phải tăng vốn cho các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước từ phát hành cổ phiếu trả cổ tức”, Phó thủ tướng khẳng định.

Theo kế hoạch chi trả cổ tức năm 2017 đã được đại hội đồng cổ đông các ngân hàng thông qua vào đầu năm 2018, BIDV sẽ phải trả 2.280 tỷ đồng cho Bộ Tài chính, Vietcombank phải trả 2.219 tỷ đồng, VietinBank đóng cho ngân sách 1.200 đến 1.680 tỷ đồng cổ tức tiền mặt (tùy theo tỷ lệ chia 5% hay 7%) trong năm nay. 

Như vậy, nếu được Quốc hội và Chính phủ thông qua, 3 ngân hàng quốc doanh trên sẽ có thêm trên dưới 6.000 tỷ đồng để tăng vốn ngay lập tức, thoát khỏi báo động đỏ về an toàn vốn. Về vấn đề này, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cho rằng, việc cho phép giữ lại cổ tức tiền mặt, tạo điều kiện cho ngân hàng quốc doanh tăng vốn là rất cần thiết trong trong bối cảnh chưa thể bán vốn cho nước ngoài. 

Được biết, hệ số an toàn vốn (CAR) của khối ngân hàng thương mại quốc doanh đang ở mức báo động, chạm ngưỡng tối thiểu (8%). Theo Hãng xếp hạng tín nghiệm Moody’s, nếu không khẩn trương tăng vốn, khả năng tăng trưởng của các “ông lớn” ngân hàng tại Việt Nam sẽ chững lại. 

Trước đó, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia cũng nhận định, hệ thống ngân hàng Việt Nam cần tăng vốn gấp 1,8 – 2 lần so với hiện tại để đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn theo quy định. Ước tính, cả hệ thống ngân hàng Việt Nam cần tới 7 tỷ USD để tăng vốn trong năm 2018 và 2019. Trong đó, một nửa áp lực đặt lên vai khối ngân hàng thương mại quốc doanh. 

Điều đáng nói là hiện nay, 4 ngân hàng có vốn nhà nước chiếm tỷ trọng khoảng 1/2 tổng tài sản và 40% hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng. Nếu các ngân hàng này không tăng được vốn, cấp tín dụng cho cả nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng. Ngược lại, nếu vẫn vượt rào cấp tín dụng, 4 ông lớn sẽ đặt cả hệ thống vào rủi ro.  

Không thể chỉ dựa vào tiền ngân sách

Dù ủng hộ việc các ngân hàng giữ lại cổ tức để tăng vốn, song các chuyên gia đều cho rằng, đây chỉ là giải pháp tạm thời trong lúc cấp bách. Về lâu dài, việc tăng vốn của ngân hàng thương mại quốc doanh phải dựa vào bán vốn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Trong bối cảnh khó tìm nhà đầu tư trong nước, gọi vốn đầu tư nước ngoài là kênh khả thi nhất. “Chính phủ phải đẩy nhanh tốc độ phê duyệt các thương vụ bán cổ phần cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài, chần chừ quá lâu sẽ mất cơ hội”, TS. Cấn Văn Lực cảnh báo. 

Trong số các ngân hàng thương mại quốc doanh lớn, duy nhất VietinBank đã cạn room vốn ngoại và phải chuẩn bị một số phương án bổ sung vốn cấp bách để Chính phủ phê duyệt. Trước đó, VietinBank đã đề nghị được nới room vốn ngoại lên 40% nhưng không được chấp thuận.  

Trong khi đó, BIDV vẫn còn nguyên room sở hữu vốn ngoại (30%). Sau khi đàm phán với vài chục nhà đầu tư, ngân hàng này gần như đã “chốt” với Ngân hàng Hana KEB (Hàn Quốc), đang đợi Chính phủ phê duyệt.

Vietcombank còn hơn 9,1% room vốn ngoại, nhưng cũng đã được Chính phủ cho phép phát hành 10% cho nhà đầu tư nước ngoài. Tuy vậy, theo ông Nghiêm Xuân Thành, việc đàm phán phát sinh nhiều vướng mắc do Chính phủ yêu cầu giá phát hành không thấp hơn giá thị trường và định giá, đồng thời cổ đông chiến lược phải hạn chế chuyển nhượng trong một năm.

Cả hai trường hợp BIDV và Vietcombank đều phải đợi Chính phủ đưa ra phương án giải quyết, nếu muốn quá trình bán vốn được đẩy nhanh hơn.  

Rõ ràng, ngoài Agribank (tăng vốn hoàn toàn phụ thuộc vào ngân sách vì chưa cổ phần hóa) thì 3 ngân hàng còn lại, để tăng vốn thành công, đều cần sự ra tay của Chính phủ. Trước đó, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu, từ nay đến năm 2020, các ngân hàng này phải hoàn tất tăng vốn tự có, đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn theo chuẩn mực Basel II.  

Theo Chiến lược Phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 vừa được Thủ tướng phê duyệt, từ nay đến năm 2020, Nhà nước sẽ nắm vai trò chi phối, giữ tối thiểu 65% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết đối với 3 ngân hàng có vốn nhà nước. Tới năm 2025, tỷ lệ này chỉ còn cần đảm bảo ở mức 51%. 

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh ngân sách khó khăn, Chính phủ cần nghiên cứu các vướng mắc về pháp lý, đẩy nhanh quá trình bán vốn nhà nước tại các ngân hàng này, có thể nới room vốn ngoại lên 35% để các ngân hàng quốc doanh có thêm nhiều dư địa tăng vốn.