Lo doanh nghiệp ‘ốm’!

Tại kỳ họp thứ 6 đang diễn ra, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ lo ngại về “sức khỏe” của doanh nghiệp (DN) tư nhân.

Theo báo cáo của Chính phủ, trong 9 tháng đầu năm 2018, có 96.611 DN đăng ký thành lập mới, tăng 2,48% so với cùng kỳ năm 2017; tổng số vốn đăng ký bổ sung thêm vào nền kinh tế là 2,85 triệu tỷ đồng, bình quân đạt 10 tỷ đồng/DN, tăng 3,8% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, cùng thời gian này đã có 23.053 DN đăng ký tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, tăng 24,62% so với cùng kỳ; số DN tạm ngừng hoạt động không đăng ký hoặc chờ giải thể là 50.050 DN, tăng 62,2%; số DN hoàn tất thủ tục giải thể là 11.536 DN, tăng 32,05%.

Số DN “chết” ngày càng tăng

Tại Báo cáo thẩm tra đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2018 và 3 năm 2016-2018, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2019, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đặt vấn đề: DN thành lập mới vẫn tăng về số lượng và vốn đăng ký, nhưng tỷ lệ DN tạm ngừng hoạt động, chờ giải thể cũng tăng khá cao.

Điều này cho thấy cần tách bạch số DN ngừng hoạt động, giải thể và các trường hợp khó khăn về điều kiện, thủ tục kinh doanh để đánh giá một cách đầy đủ hơn về thực trạng của DN.

Bên cạnh đó, cần phân tích kỹ hơn về tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế thông qua việc đánh giá sự phát triển bền vững của khu vực DN ngoài nhà nước và thực tiễn triển khai các biện pháp của Chính phủ để hỗ trợ phát triển khu vực DN này, trong khi mức độ đóng góp vào GDP, nộp ngân sách nhà nước của khu vực tư nhân trong nước cao hơn nhiều khu vực kinh tế nhà nước và FDI.

Đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (Đoàn Hòa Bình) cho rằng tình trạng mỗi năm có mấy chục nghìn DN rời khỏi thị trường là thực tế đã xảy ra từ nhiều năm. Nếu tình trạng này vẫn tiếp tục xảy ra và gia tăng, mục tiêu đạt 1 triệu DN vào năm 2020 sẽ khó khả thi.

Muốn giảm được tình trạng này, trước hết cần phải tìm được nguyên nhân. Ông Sinh nêu quan điểm không đồng tình khi một số ý kiến nói rằng Việt Nam giống như nước khác – cũng có tình trạng DN “chết”, thậm chí còn thấp hơn nhiều nước.

“Chúng ta không thể so sánh như vậy, vì cơ chế của mình khác họ, chúng ta đã thực hiện cơ chế thị trường, công khai minh bạch chưa? Nếu DN “chết” vì rủi ro thị trường và thể chế quản lý thì cần đánh giá lại. Đặc biệt trong bối cảnh chính sách pháp luật nhiều khi vẫn còn “sáng đúng, chiều sai, ngày mai lại đúng”, vậy làm sao DN không “chết”?, ông Sinh nhấn mạnh.

Làm rõ nguyên nhân

Đại biểu này dẫn chứng, trước đây rầm rộ triển khai thực hiện dự án BT – đổi đất lấy hạ tầng nhưng đến nay, chính sách quyết định dừng khiến nhiều DN ngã ngửa. Đồng thời, một loạt khu kinh tế cùng chung tình cảnh “ngắc ngoải”, bao nhiêu DN đầu tư vào đó đã “chết”.

“Không phải DN không có chiến lược, không tính toán, mà họ nói thẳng đó là do vướng cơ chế. Chúng ta “đốt tiền” của DN vì những chính sách như vậy. Rủi ro về thị trường, DN sẵn sàng chấp nhận nhưng không cam tâm rủi ro “chết” vì chính sách”, ông Sinh nói.

Đại biểu Lê Quân (Đoàn Hà Nội) cho rằng Cách mạng công nghiệp 4.0 nói nhiều nhưng nhiều khi vẫn là “khẩu hiệu”. Trong đó, nếu DN tư nhân không chuyển đổi kịp sẽ gặp khó khăn, bằng chứng là số lượng DN giải thể bắt đầu có dấu hiệu tăng.

Trong khi đó, theo đại biểu Nguyễn Quốc Bình (Đoàn Hà Nội), GDP tăng thì thu ngân sách phải tăng. Thực tế cho thấy khoản thu của DN nhà nước, DN FDI và DN ngoài nhà nước đều không đạt dự toán. Nguyên nhân là hiệu quả kinh doanh của DN suy giảm.

Nếu DN hoạt động hiệu quả, thu ngân sách của ba khu vực DN này phải tăng. Hiệu quả hoạt động của DN không tăng, thậm chí có xu hướng không đạt mục tiêu. Như vậy, cần có chính sách thúc đẩy sự phát triển của DN hơn nữa.

Đại biểu Trần Anh Tuấn (Đoàn Tp.HCM) nêu quan điểm, số DN chờ phá sản chiếm tỷ trọng cao, trên 50.000 DN cho thấy hiệu quả cải cách môi trường kinh doanh chưa đạt kỳ vọng.

Qua theo dõi chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, một số chi phí không được cải thiện như chi phí logistics khiến giá hàng hóa dịch vụ cao, sức cạnh tranh ngang giá so với sản phẩm ngoại cùng loại chưa hấp dẫn, chưa kể chất lượng, mẫu mã chưa cải thiện. Chi phí không chính thức vẫn chưa cải thiện, khiến DN gặp khó khăn trong hạch toán sản xuất.

Đại biểu Phạm Phú Quốc (Đoàn Tp.HCM) cũng cho rằng vì thiếu môi trường kinh doanh bình đẳng và ổn định nên DN trong nước ngày càng tụt hậu so với DN FDI. Cụ thể, xuất khẩu đang phụ thuộc vào một số DN FDI như Samsung.

Theo Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, môi trường đầu tư, kinh doanh được cải thiện, thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh được cắt giảm. Nhưng vẫn còn ý kiến đề nghị xem xét mức độ thực thi của các cấp, các ngành và bảo đảm tính thực chất của việc cắt giảm các điều kiện kinh doanh, cắt giảm chi phí cho DN cũng như hiệu quả của việc triển khai Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa tới các DN, phân tích nguyên nhân của việc chậm chuyển đổi các hộ kinh doanh cá thể thành DN và những vướng mắc căn bản để có thể hỗ trợ tối đa các DN tham gia vào quá trình sản xuất và thị trường.

Một số lĩnh vực chưa được cải thiện, nhiều chi phí tuân thủ hành chính còn rất cao. Tình trạng thanh tra chuyên ngành còn chồng chéo, nhiều lần trong một năm.

Thực tế phát triển DN nói chung và DN khu vực kinh tế tư nhân nói riêng thời gian qua cho thấy việc đạt được mục tiêu 1 triệu DN vào năm 2020, đóng góp 50% vào tăng trưởng sẽ là thách thức rất lớn.

Do vậy, Ủy ban Kinh tế yêu cầu cần đánh giá tính hiệu quả của các chỉ tiêu này trong giai đoạn 2016-2020 để đề xuất cho việc xây dựng hệ thống các chỉ tiêu giai đoạn 5 năm tiếp theo.