Lãi suất cơ bản bao nhiêu là vừa?

Điều 483 dự thảo Bộ luật quy định, “trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 200% theo lãi suất cơ bản do NHNN công bố, trừ trường hợp Luật Các TCTD có quy định khác”.

Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Quốc hội cho biết, vấn đề này có hai loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất tán thành với dự thảo Bộ luật về việc quy định lãi suất cơ bản do NHNN công bố và cho rằng, việc quy định lãi suất cơ bản do NHNN công bố để làm căn cứ xác định nghĩa vụ tài chính là cần thiết và phù hợp trong điều kiện hiện nay, bởi vì đây là mức lãi suất dễ tiếp cận, có thể thay đổi linh hoạt theo tình hình phát triển kinh tế – xã hội. Đồng thời cũng phù hợp với quy định tại khoản 1 Điều 12 Luật NHNN Việt Nam: “NHNN công bố lãi suất tái cấp vốn, lãi suất cơ bản và các loại lãi suất khác để điều hành chính sách tiền tệ, chống cho vay nặng lãi”.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị giải trình rõ hơn lý do của việc nâng trần lãi suất từ 150% lên 200% theo lãi suất cơ bản, quy định này không bảo vệ được người yếu thế trong quan hệ cho vay, do đó đề nghị giữ như quy định hiện hành. Đối với việc không áp dụng mức trần lãi suất này đối với các TCTD nếu Luật Các TCTD có quy định khác cũng cần được làm rõ hơn cơ sở lý luận, thực tiễn và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Hơn nữa, theo quy định tại Điều 163 Bộ luật Hình sự hiện hành thì “Người nào cho vay với mức lãi suất cao hơn mức lãi suất cao nhất mà pháp luật quy định từ mười lần trở lên có tính chất chuyên bóc lột, thì bị phạt tiền từ một lần đến mười lần số tiền lãi hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến một năm”.

Khoản 1 Điều 205 dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp này quy định về tội cho vay nặng lãi thì quy định: “Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với mức lãi suất cao hơn mức lãi suất do Bộ luật Dân sự quy định từ 5 lần trở lên, thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng, thì bị phạt tiền từ 2 lần đến 5 lần số tiền lãi hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm”.

Đối chiếu với Điều 163 của Bộ luật Hình sự hiện hành, nếu áp dụng quy định của dự thảo Bộ luật Dân sự sẽ dẫn tới cấu thành tội phạm đối với tội cho vay lãi nặng sẽ là khác nhau đối với các đối tượng chịu mức trần lãi suất khác nhau.

Tuy nhiên, nếu đối chiếu với dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) cũng sẽ gây ra vướng mắc, vì quy định “giao dịch dân sự” với “mức lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự” tại khoản 1 Điều 205 dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) nêu trên, liệu có áp dụng đối với giao dịch giữa TCTD và khách hàng vay với mức lãi suất khác theo quy định của Luật Các TCTD hay không, nếu áp theo quy định của Bộ luật Dân sự “trừ trường hợp Luật Các TCTD quy định khác”.

Các quy định này có bảo đảm tính công bằng, thống nhất và minh bạch của hệ thống pháp luật hay không cần được xem xét một cách toàn diện trên các mặt kinh tế – xã hội.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị, không quy định lãi suất cơ bản trong Bộ luật Dân sự vì, trong nền kinh tế thị trường, giao dịch dân sự dựa trên sự thỏa thuận; không quy định lãi suất cơ bản vẫn có căn cứ để thực hiện nghĩa vụ tài chính (chẳng hạn như lãi suất trung bình của một số ngân hàng do NHNN công bố…).

“Ủy ban Pháp luật Quốc hội tán thành với loại ý kiến thứ nhất. Tuy nhiên, do đây là vấn đề quan trọng, ý kiến còn khác nhau, nên đề nghị các đại biểu Quốc hội tiếp tục thảo luận, cho ý kiến”, ông Phan Trung Lý thể hiện quan điểm