Không thể trông mãi vào “túi” ngân sách

Đây mới chính là vấn đề cốt lõi của các ngân hàng này và cần phải ưu tiên giải quyết ngay lúc này thay vì tăng vốn từ nguồn vốn ngân sách.

Đề xuất dùng ngân sách để tăng vốn cho các ngân hàng

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) mới đây lại đề xuất Quốc hội cho phép dùng ngân sách nhà nước (NSNN) để tăng vốn cho các ngân hàng Agribank, Vietcombank, VietinBank và BIDV. Lý do được đưa ra là hệ số an toàn vốn tối thiểu (CAR – Capital Adequacy Ratio) của các ngân hàng này hiện đang ở mức thấp và có thể sẽ chạm mức tối thiểu 8% nếu áp dụng quy định Basel 2 từ năm 2020.

o ngại của NHNN không phải không có cơ sở khi mà CAR của Vietcombank, BIDV và VietinBank đều đang thấp hơn so với mức trung bình của toàn hệ thống ngân hàng trong năm 2018.

Đáng chú ý, trong cuộc họp đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2018 vừa qua, lãnh đạo VietinBank cho biết nếu áp dụng Thông tư số 41/2016 kể từ ngày 1-1-2020 thì CAR của VietinBank sẽ giảm xuống dưới mức tối thiểu quy định 8%.

Do đó, ngân hàng này cho rằng việc tăng vốn là cực kỳ cấp bách. VietinBank đã phải chủ động giảm quy mô hoạt động để đảm bảo được các quy định về an toàn trong hoạt động. Theo đó, dư nợ cho vay của VietinBank đã giảm 3% trong quí 4-2018 và 0,4% trong quí 1-2019.

Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề mới phát sinh mà việc thiếu vốn tự có của các ngân hàng này đã được chỉ ra từ nhiều năm trước. Mặc dù vậy, cho đến nay, trong khi nhiều ngân hàng cổ phần đã rất thành công trong việc huy động thêm nguồn vốn từ bên ngoài thì các ngân hàng thương mại nhà nước (NHTMNN) vẫn còn đang loay hoay với đề xuất xin thêm vốn từ ngân sách.

Tại sao phải dùng đến ngân sách?

Việc tăng vốn là cần thiết trong bối cảnh các ngân hàng phải nâng cao năng lực tài chính, không chỉ các NHTMNN mà ngay cả các ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) cũng rất cần. Trong bối cảnh đó, một số ngân hàng TMCP đã chủ động tăng thêm nguồn vốn tự có thông qua việc bán vốn cho các nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) với một mức giá rất cao.

Đặc biệt phải kể đến các ngân hàng như Techcombank, VPBank hay HDBank đã huy động được trên 2 tỉ đô la Mỹ trong năm 2018. Do vậy, hệ số CAR của ba ngân hàng này hiện đều cao so với mức trung bình của toàn hệ thống, lần lượt ở mức 14,3%; 12,3% và 12,1%.

Vậy tại sao trong cùng một bối cảnh và điều kiện thị trường như nhau, các NHTMNN với rất nhiều lợi thế lại không thể tự mình đáp ứng được các quy định của NHNN mà phải nhờ đến ngân sách, trong khi Chính phủ đang nỗ lực để đẩy mạnh quá trình cổ phần hóa, thoái vốn tại các doanh nghiệp nhà nước. Nói vậy không phải các ngân hàng này không cố gắng, nhưng dường như sự cố gắng đó là chưa đủ và còn rất ít so với các ngân hàng tư nhân.

Trong năm 2018, Vietcombank đã bán được thêm 5% vốn cho các NĐTNN. Với kết quả kinh doanh cực kỳ ấn tượng trong năm 2018, lợi nhuận trước thuế đạt trên 18.000 tỉ đồng, tăng trưởng gần 64% so với năm 2017, thì việc ngân hàng này bán tiếp số cổ phần còn lại (gần 7%) cho các NĐTNN là hoàn toàn khả thi. Như vậy, Vietcombank có lẽ cũng không cần phải bổ sung thêm vốn từ NSNN.

Đối với trường hợp của BIDV, cách cải thiện hệ số CAR nhanh nhất hiện nay là bán cổ phần cho NĐTNN. Room cho các NĐTNN tại BIDV vẫn còn ở mức trên 25%. Tuy nhiên, quá trình này đã kéo dài trong năm năm gần đây. Mặc dù BIDV đã xin ý kiến cổ đông thông qua việc bán 15% vốn cho KEP Hana Bank của Hàn Quốc, nhưng đến nay vẫn chưa thể thực hiện do ngân hàng này vẫn còn đang vướng phải nhiều vụ án trong quá khứ.

Khó khăn nhất có lẽ là trường hợp của VietinBank khi các NĐTNN đã sở hữu mức tối đa được phép 30% vốn điều lệ. Do đó, VietinBank đang là ngân hàng cần nguồn vốn từ ngân sách nhất trong số ba ngân hàng kể trên. Tuy nhiên, cũng phải xem xét lại rằng mặc dù VietinBank có vốn điều lệ cao hơn nhiều so với Vietcombank nhưng hiệu quả hoạt động lại kém hơn. Do đó, vấn đề cấp thiết hiện nay của cả VietinBank và BIDV có lẽ chưa phải là tăng vốn mà là đẩy mạnh tái cơ cấu để nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Cần phải giải bài toán tận gốc thay vì vấn đề trước mắt

Việc tăng vốn từ ngân sách hay từ bất cứ nguồn nào cũng cần phải coi đó là một khoản đầu tư tài chính. Theo đó, Chính phủ phải coi đây là một khoản đầu tư thay vì chỉ căn cứ vào việc hệ số CAR của các ngân hàng này đang ở mức thấp.

Nếu đã coi là một khoản đầu tư thì cần phải căn cứ trên hiệu quả mà khoản đầu tư đó có thể mang lại trong tương lai. Bởi nếu không giải quyết được vấn đề này thì có lẽ chỉ mấy năm nữa, khi các ngân hàng tiến tới các chuẩn mực của Basel 3, thì các NHTMNN này lại tiếp tục gõ cửa ngân sách để nhờ cứu viện lần nữa.

Nhìn vào bảng số liệu bên cạnh có thể thấy hiệu quả hoạt động của Agribank, VietinBank hay BIDV đang thấp hơn nhiều so với Vietcombank, Techcombank hay VPBank. Nguyên nhân chính là do chi phí hoạt động đang chiếm một tỷ lệ cao trong tổng thu nhập hoạt động (CIR) của các ngân hàng này. Đây là vấn đề không chỉ của VietinBank hay Agribank mà là vấn đề chung của các doanh nghiệp nhà nước hiện nay.

Số lượng nhân viên nhiều nhưng năng suất thấp làm giảm hiệu quả hoạt động kinh doanh. Đây mới chính là vấn đề cốt lõi của các ngân hàng này và cần phải ưu tiên giải quyết ngay lúc này thay vì tăng vốn từ nguồn vốn ngân sách.