Không buông bỏ tỷ giá

Theo báo cáo tài chính hợp nhất đã kiểm toán năm 2017 của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) vào ngày 31-12-2017 dư nợ cho vay khách hàng đạt 864.461 tỉ đồng. Năm nay hạn mức tín dụng của Agribank được phân bổ 14%, nhưng đến cuối tháng 7-2018 ngân hàng mới chỉ tăng trưởng tín dụng chưa đầy 7%.

Do vốn tự có hợp nhất thực sự dự kiến đến hết năm không tới 62.000 tỉ đồng, chỉ số an toàn vốn thực của Agribank có khả năng rơi về mức nhỉnh hơn 8%, thấp hơn quy định, nên Agribank khó mà sử dụng hết hạn mức tín dụng. Một phần trăm tăng trưởng tín dụng của Agribank tương đương hơn 8.600 tỉ đồng. Chỉ cần cơ quan quản lý điều tiết 1% hạn mức tín dụng có thể bỏ không của Agribank và phân bổ cho một số ngân hàng cổ phần, thì mặt bằng tín dụng sẽ bằng phẳng hơn mà vẫn không ảnh hưởng đến mục tiêu kiềm chế lạm phát năm nay.

Tuy nhiên NHNN đã nói “không” với bất kỳ sự điều chỉnh tăng hạn mức tín dụng nào của bất cứ ngân hàng nào năm nay. Sự san sẻ hạn mức tín dụng giữa các ngân hàng đang và sẽ không được phép thực hiện. Điều này dẫn đến nhu cầu vốn huy động của ngân hàng nói chung và của những tổ chức tín dụng cổ phần nhỏ nói riêng giảm xuống. Khi không cần vốn đầu vào quá nhiều, ngân hàng hạ lãi suất tiết kiệm và về cơ bản sẽ giảm giao dịch vay mượn trên thị trường liên ngân hàng. Lãi suất, do đó, sẽ hạ.

Cho đến trước tháng 6 năm nay, hạ lãi suất vẫn còn là một trong những mục tiêu của nhà điều hành, nhưng những biến động của thị trường tài chính quốc tế và cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung đã khiến chính sách tiền tệ của nhiều nước, trong đó có Việt Nam thay đổi. Để bảo vệ đồng nội tệ và tiếp tục chính sách thả nổi có kiểm soát tỷ giá, công cụ lãi suất trở thành tâm điểm. Lãi suất tiền đồng liên ngân hàng được điều hành theo hướng hỗ trợ tỷ giá, ngăn chặn đầu cơ ngoại tệ.

Theo đó, quy mô hai van bơm hút tiền đồng thay đổi. Quy mô van bơm co hẹp lại, quy mô van hút mở rộng. Đồng thời NHNN yêu cầu các ngân hàng thực hiện đúng lộ trình của Thông tư 36/2014/TT-NHNN. Ba điểm gút của thông tư này gồm: (1) tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung, dài hạn sẽ về 40% từ đầu năm tới thay vì 45% như hiện nay; (2) các ngân hàng đảm bảo về vốn tự có, đáp ứng đúng chỉ tiêu an toàn vốn.

Nói thẳng các ngân hàng lớn như Vietcombank, BIDV, Agribank phải phát hành được cổ phiếu để tăng vốn tự có; (3) các ngân hàng cổ phần gấp rút xử lý tình trạng sở hữu chéo và toàn hệ thống tăng cường xử lý nợ xấu.

Chuyển động trên thị trường tiền tệ ghi nhận diễn biến khá khớp với mong đợi của NHNN. Các ngân hàng đã và sẽ còn nâng lãi suất tiết kiệm các kỳ hạn từ sáu tháng trở lên. Để hưởng lãi suất cao, người gửi tiền dịch chuyển sang các kỳ hạn dài. Vốn huy động từ các kỳ hạn ngắn tụt giảm. Lúc này các ngân hàng có hai lựa chọn: hoặc nâng luôn một thể lãi suất tiết kiệm ngắn hạn; hoặc vay ngắn hạn liên ngân hàng. Cầu tiền đồng ngắn hạn tăng lên, cộng với van bơm tiền của NHNN co hẹp, lãi suất tiền đồng liên ngân hàng đi lên.

Suốt hai tháng 7 và 8-2018 lãi suất qua đêm tiền đồng liên ngân hàng thường trực quanh 4,5%/năm. Sang tháng 9-2018, nó giảm hẳn và hiện dao động ở 2,5%/năm. Lãi suất hạ, kinh doanh ngoại tệ xem ra thuận lợi. Nhưng không!

Ngược với kỳ vọng của thị trường, tỷ giá chuyển khoản niêm yết bán ra của các ngân hàng trong nửa đầu tháng 9 lùi dần về 23.300-23.310 đồng/đô la Mỹ. Một trong những nguyên nhân là thặng dư thương mại chín tháng đầu năm tới 5,4 tỉ đô la Mỹ. Lúc này, NHNN mới ra tay bằng cách điều chỉnh dần tỷ giá trung tâm. Tỷ giá của ngân hàng buộc phải chạy theo và chạy theo dích dắc của tỷ giá do NHNN công bố hàng ngày. Hiện tỷ giá niêm yết của các ngân hàng ở 23.370-23.380 đồng/đô la Mỹ, cách trần không đáng kể.

Với những điểm nhấn xuyên suốt như vậy, kinh doanh tiền tệ của các ngân hàng bắt đầu vào thời kỳ phải tính toán. Không phải một, mà hầu hết các vị chủ tịch hội đồng quản trị, tổng giám đốc các ngân hàng đều cùng nhìn về một hướng: hoạt động ngân hàng sẽ nhiều thử thách trong quí 4 năm nay và năm 2019. Mức tăng trưởng lợi nhuận 50-60% năm ngoái của một số ngân hàng sẽ không giữ được, thậm chí 20-30% cho năm nay và năm sau cũng là một nỗ lực tối đa.

Từ cách điều hành của NHNN có thể dự báo gì? NHNN sẽ không buông bỏ tỷ giá cho dù thách thức của thị trường lớn đến đâu. Đơn giản là vai trò thống lĩnh của tỷ giá trong nền kinh tế, trong tâm lý xã hội ở Việt Nam quá bao phủ. Tỷ giá đang và sẽ vẫn chủ động ở trong tầm kiểm soát. Lãi suất sẽ được “hy sinh” một cách từ tốn và có tính toán về thời điểm, liều lượng. Mức độ “hy sinh” của lãi suất đến mức độ nào phụ thuộc vào chỉ tiêu cũng như thực tế lạm phát năm tới. Đã có những dự báo từ các chuyên gia kinh tế cho rằng lạm phát năm 2019 sẽ cao hơn lạm phát năm nay.