Hoạt động ngân hàng – Đau đầu nhất là xử lý sở hữu chéo

Theo nhận định của ông Nghĩa, hết năm 2014, nếu VAMC mua cộng dồn được 135.000 tỉ đồng nợ xấu như kế hoạch, sẽ thúc đẩy thêm lượng tín dụng ra tương đương, hoặc lớn hơn, chưa kể lượng tín dụng tăng tự nhiên.

Lợi nhuận rất thấp và cũng không chính xác

Nhìn lại năm 2013, ông đánh giá như thế nào về hoạt động ngân hàng?

Năm 2013, hệ thống ngân hàng thanh khoản ổn định, thậm chí dồi dào là khác, song tăng trưởng tín dụng rất thấp, chỉ 12% cả năm, nhưng trong đó có bao nhiêu là lãi gộp vào gốc thì chưa biết. Cho nên, tăng trưởng thực tín dụng của năm qua rất thấp, điều đó cho thấy, hệ thống ngân hàng rơi vào tình trạng cảnh giác cao độ với hoạt động sản xuất kinh doanh, với lý do là nợ xấu rất lớn, lại thêm mối lo cầu quá yếu, cộng với chuyện nợ xấu do các doanh nghiệp kinh doanh thêm bất động sản dù hoạt động sản xuất kinh doanh chính vẫn bình thường. Mà phong trào doanh nghiệp đầu tư bất động sản một thời cũng có nguyên nhân sâu xa là, muốn vay vốn của ngân hàng thường phải có tài sản thế chấp là bất động sản, cho nên bao giờ doanh nghiệp cũng dự phòng một vài miếng đất, một vài dự án bất động sản để khi cần vốn thì có tài sản thế chấp và họ chết là chết ở cái bất động sản ấy.

Tổng quát mà nói, tín dụng tăng thấp như vậy thì chứng tỏ lợi nhuận cũng rất thấp và bản thân lợi nhuận đó cũng không thể chính xác được, vì trích không đủ dự phòng rủi ro, hay tăng trưởng tín dụng cũng do một phần lãi gộp vào vốn gốc, v.v. Nhìn chung, năm 2013, kết quả kinh doanh của hệ thống ngân hàng khó khăn hơn năm 2012, trong đó, có những ngân hàng lợi nhuận giảm gần một nửa, thậm chí có thể thua lỗ, chỉ một số ít ngân hàng vẫn duy trì được lợi nhuận và tăng trưởng khá. Những khó khăn này có cải thiện hay không trong năm tới hoàn toàn phụ thuộc vào việc xử lý nợ xấu và phá băng tín dụng.

Có cách nào để phá nhanh băng tín dụng?

Cuối năm ngoái, ngân hàng Nhà nước gửi một công văn gửi các ngân hàng thương mại, trong đó có nội dung vô cùng quan trọng là cho phép các ngân hàng thương mại cho vay mới đối với các doanh nghiệp làm ăn hiệu quả, không cần phải tuân thủ chuẩn mực là có nợ xấu, ý là không cần trích lập dự phòng rủi ro theo nợ cũ và cho vay mới là vay mới, rất tiếc là văn bản chỉ có hiệu lực đến 31.12.2013. Văn bản này thể hiện định hướng của ngân hàng Nhà nước trong thúc đẩy tín dụng đầu ra, cắt đuôi nợ xấu lại. Và họ hy vọng, đến năm 2014, hoạt động mua nợ xấu của VAMC nhiều hơn, thì khỏi phải cắt đuôi nữa mà chính VAMC cắt đuôi.

Người ta có thể nhìn thấy việc tăng trưởng tín dụng phụ thuộc nhiều vào số nợ xấu mà VAMC mua. Có thể hiệu ứng của nó chậm lại khoảng ba, bốn tháng. VAMC mua được càng nhiều, thì tín dụng càng được mở ra. Theo nhận định của tôi, nếu trong năm 2014, VAMC mua được 100.000 tỉ đồng, nâng tổng số nợ xấu mua được là 135.000 tỉ đồng, thì có thể thúc đẩy thêm lượng tín dụng ra tương đương, hoặc lớn hơn mức đó ít nhất 10%. Cộng với đó là lượng tín dụng tăng tự nhiên.

Vẫn giấu nợ xấu

Việc ngân hàng không trích đủ dự phòng rủi ro, có cách nào để kiểm soát không, thưa ông?

Theo quy định, có hai khoản trích lập dự phòng: khoản trích lập dự phòng chung với tỷ lệ 0,75% tổng tài sản và khoản trích lập trên cơ sở các nhóm nợ. Khoản trích lập chung thì dễ tính, nhưng khoản còn lại, nếu người ta đánh bay đánh bổng ở nhóm nợ thì không dễ để kiểm tra, kiểm soát. Chính xác được nợ xấu là vấn đề nan giải ngay cả với tổng giám đốc và chủ tịch HĐQT chính ngân hàng đó, chứ đừng nói chuyện đến người ngoài.

Vậy làm sao có thể xử lý nợ xấu tới nơi tới chốn?

Phải lượng sức, thực hiện từng bước một, mà việc bán nợ cho VAMC cũng là một cách tốt trong điều kiện hiện nay. Kể cả trong trường hợp VAMC chưa bán được nợ đó cho ai cả, nhưng mà ngay lập tức nó giải toả, khoanh nợ lại để cho doanh nghiệp vay vốn. Mà trên thực tế, có rất nhiều doanh nghiệp cần vay mới cho những dự án đầu tư, xuất khẩu thực sự có hiệu quả, nhưng kẹt nợ xấu.

Nhìn thấy những món nợ bán cho VAMC, chứng tỏ chưa có món nợ nào của ông chủ sở hữu chéo ở đó, vì giá trị mỗi món chỉ vài ba tỉ đồng, số lượng một vài trăm tỉ đồng rất ít. Mà những ông chủ sở hữu chéo toàn vay cả trăm tỉ đến ngàn tỉ, chục ngàn tỉ đồng, nhưng họ cũng rất khôn là chủ yếu vay trung, dài hạn, gặp khó khăn về trả nợ, các ông lại tái cấu trúc thành trung, dài hạn tiếp, nên chưa ở mức nợ xấu để buộc phải bán. Đấy chính là một bi kịch mà mình không có cơ sở pháp lý để xử lý. Muốn vậy, thanh tra ngân hàng phải nhảy vào, thanh tra từng dự án một, như họ đã từng làm ở ngân hàng Westerbank, và một phần làm ở Navibank. Mặt khác, thanh tra ngân hàng làm xong rồi, kết luận rồi, nhưng nếu không ra sức ép, thì ông chủ đó vẫn ngồi đó, dù nợ xấu rất xấu, có thanh tra vào rồi, ông không giãn nợ được nữa, nhưng vẫn cứ đắp chiếu nằm đó, mà khối lượng có thể lên tới hàng chục ngàn tỉ đồng.

Theo ông, có cách nào để giải quyết tận gốc sở hữu chéo?

Xử lý tận gốc sở hữu chéo là đại vấn đề. Bản thân sở hữu chéo không có tội gì, vì có một thời chúng ta đã từng quy định, ngân hàng thương mại cổ phần ra đời phải có ngân hàng quốc doanh cầm trịch, đặc biệt có cổ phần của các doanh nghiệp quốc doanh, để lãnh đạo, quản lý và điều đó cũng là cần thiết. Ngoài ra, thực tế ở Việt Nam cũng có một vấn đề: một ngân hàng nhiều ông chủ sở hữu cũng nát bét hết, vì các ông tranh giành quyền lực lẫn nhau, trong khi ngân hàng một ông chủ thì lại ổn định hơn, nhưng lại bị rủi ro là cho vay nội bộ.

Vấn đề chính là sở hữu với tỷ lệ lũng loạn, dùng tỷ lệ lũng loạn đó để biến ngân hàng thành nơi cung cấp vốn cho chính tập đoàn của mình, đấy mới là vấn đề mà chúng ta rất quan tâm. Sở hữu lũng loạn đã là sai rồi, anh lại còn lũng loạn nó để cung ứng vốn cho tập đoàn của mình, từ đó vô hiệu hoá toàn bộ quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro trong ngân hàng, khiến cho hệ thống ngân hàng luôn rơi vào tình trạng khủng hoảng bất cứ lúc nào, ngân hàng thành con tin của các ông chủ tập đoàn, đấy là vấn đề đau đầu nhất của chương trình tái cấu trúc, mà xử lý nó không đơn giản tí nào. Cơ quan thanh tra của ngân hàng Nhà nước, thậm chí ngay cả cơ quan cảnh sát điều tra cũng không dễ điều tra ra được trong số mấy chục phần trăm cổ phần của ông này, ông kia thì ai đứng tên hộ.

Tôi đang nghĩ một biện pháp, có thể để cho những ông chủ sở hữu chéo đó tự nguyện cung cấp thông tin, công bố đã nhờ ai đứng tên hộ, chúng ta sẽ chấp thuận và cho họ một lộ trình thoái vốn dần; còn nếu cố tình che giấu, chúng ta sẽ xử lý nghiêm.

Cảm ơn ông!