English
普通话
Các tổ chức quốc tế đánh giá Việt Nam hiện nay vẫn còn là nước có tỷ lệ sử dụng tiền mặt khá cao. Chính phủ và NHNN cũng nhận thấy điều đó và đã áp dụng các biện pháp nhằm hạn chế giao dịch tiền mặt, thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.
Ý kiến đa chiều
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các ngân hàng còn áp dụng mức thu phí khác nhau, thấp hơn nhiều so với phí chuyển khoản hoặc không thu phí, vì vậy chưa có ảnh hưởng nhiều đến việc khách hàng lựa chọn sử dụng phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt thay cho việc sử dụng tiền mặt để thanh toán.
Có lẽ tất cả các chuyên gia đều nhất trí cho rằng nếu hạn chế thanh toán tiền mặt thì sẽ góp phần đáng kể tiết kiệm chi phí xã hội liên quan đến sử dụng tiền mặt. Đồng thời, khi đó hệ thống ngân hàng có thêm dịch vụ mới và phải nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của mình.
Bên cạnh đó, còn có thể có nhiều tác động tích cực đến quá trình chống rửa tiền, minh bạch trong chi tiêu, đầu tư của các tổ chức, doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực hiện trong hoàn cảnh Việt Nam như thế nào, lộ trình ra sao lại là điều còn tranh cãi và lo ngại từ nhiều phía.
Được biết, trước kia NHNN cũng đã có biện pháp tương tự nhưng cuối cùng vẫn không thành công. Cụ thể là Thông tư số 01 của NHNN ngày 7/3/2007 hướng dẫn thực hiện điều 4 và điều 7 Nghị định số 161 đã quy định mức phí rút tiền mặt từ 0%-0,05%/giá trị tiền mặt.
Tuy nhiên, theo đánh giá của chính NHNN, do cạnh tranh, các ngân hàng còn áp dụng mức thu phí khác nhau, thấp hơn nhiều so với phí chuyển khoản. Thậm chí, nhiều TCTD còn không thu phí để cạnh tranh thu hút khách hàng.
Do vậy, việc khách hàng vẫn lựa chọn sử dụng tiền mặt để thanh toán cho giao dịch phi tiền mặt là điều dễ hiểu. Vừa là thực tế, vừa là thói quen, vừa là tâm lý, sử dụng tiền mặt vẫn được các doanh nghiệp, khách hàng ưu tiên trước, nhất là khi không phải mất phí rút tiền mặt.
Có lẽ từ bài học kinh nghiệm trên, các nhà soạn thảo thông tư tìm tới cơ chế tài chính mạnh hơn để bắt buộc khách hàng phải chọn lựa phương án giao dịch phi tiền mặt nhằm giảm phí.
Theo đó, Dự thảo thông tư đề xuất qui định TCTD được quyền ấn định mức phí nộp hay rút tiền mặt khách hàng của mình và phải niêm yết công khai. Cụ thể, với khách hàng của các TCTD thì các TCTD được quyền ấn định mức phí cho khách hàng không vượt quá 0,03% tổng giá trị tiền mặt nếu nộp và không vượt quá 0,05% tổng giá trị tiền mặt nếu rút ra từ tài khoản thanh toán. Ngoài ra, nếu nộp hay rút tiền mặt qua tài khoản thanh toán tại NHNN, khách hàng phải chịu mức phí là 0,005% trên tổng giá trị tiền mặt nộp hoặc rút.
Cần nhất là phải khả thi
Các chuyên gia cho rằng nếu chỉ là “quyền” và chỉ giới hạn “trần” là 0,03% hay 0,05% thì nếu muốn, các TCTD lại vẫn có thể qui định phí này bằng 0% hay xấp xỉ 0%. Khi đó, Thông tư này cũng có nguy cơ bị vô hiệu hóa giống như thông tư 01 trước kia.
Đó là chưa kể vì lí do cạnh tranh, các ngân hàng vẫn có thể đưa ra những sản phẩm khác, có lãi suất hấp dẫn hơn để bù chéo cho phí mà khách hàng phải nộp. Như thế, dù mục đích hạn chế giao dịch tiền mặt là rất tốt, rất hay, không ai tranh cãi, nhưng lại không thực hiện được trên thực tế, nhất là trong môi trường kinh doanh của ngân hàng hiện nay, vừa chưa hoàn chỉnh vừa có nhiều yếu tố dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến chuyên gia lo ngại khi bày tỏ quan điểm với Ban soạn thảo là chất lượng thanh toán, dịch vụ thanh toán của hệ thống ngân hàng nói chung là chưa tốt. Đa phần khách hàng chưa hài lòng.
Đáng lẽ anh làm dịch vụ tốt thì mới được thu phí và khách hàng mới chấp nhận và hài lòng khi mất phí nộp hoặc rút tiền mặt. Do vậy, các chuyên gia cho rằng nếu “áp” qui định của Thông tư thì các ngân hàng đương nhiên là thu được phí của khác hàng. Và chính điều đó có thể làm giảm áp lực cạnh tranh, nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán của các ngân hàng.
Những lập luận rất lôgic trên dường như đang ngược với giải trình của Ban soạn thảo là góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt của các ngân hàng nếu thực hiện bắt buộc thu phí khi nộp và rút tiền.
Trên thực tế, ngay cả việc thu phí rút tiền mặt tại các máy ATM cũng rất khó khăn và từng gây nhiều tranh cãi. Công nhân, người lao động thu nhập thấp nếu có rút tiền thì vẫn rút luôn cả “cục” không chỉ để tiện chi tiêu mà họ phải cần cả mới đủ chi tiêu.
Nếu sau này thu phí của họ theo doanh số quả là thiệt thòi cho người lao động thu nhập thấp. Phần lớn các ngân hàng vẫn đều đang lỗ khi kinh doanh, duy trì các máy ATM. Họ chỉ lãi khi số lượng người dùng nhiều, doanh số giao dịch đủ lớn.
Vì vậy, cho đến nay, để khuyến khích sử dụng ATM, việc thu phí vẫn rất hạn chế, không thu, miễn phí hoặc thu rất thấp. Còn để khuyến khích giao dịch phi tiền mặt thì lại bắt buộc thu phí, cả nộp lẫn rút tiền mặt, không biết có phải đây là cách thức tốt nhất?
Do vậy, nhiều chuyên gia cho rằng cần cân nhắc kỹ, cần nhiều biện pháp cho từng đối tượng là cá nhân, là doanh nghiệp nhỏ hay doanh nghiệp lớn. Và nhất là còn cần cả lộ trình thích hợp với điều kiện thực tế Việt Nam hiện nay.