Giải “bài toán khó” cho doanh nghiệp nông sản khi xuất khẩu sang EU

Rào cản không dễ vượt

Với mục tiêu XK cà phê rang xay mang thương hiệu của Việt Nam sang thị trường EU, Công ty TNHH IDD Việt Nam đã mạnh dạn đầu tư cho chế biến với công nghệ sản xuất hiện đại. Công ty cũng đã cố gắng kiểm soát chất lượng cà phê ngay từ công đoạn trồng đến thành phẩm.

Tuy nhiên, bà Hoàng Thị Minh Tâm- Quản lý phòng Xuất nhập khẩu – Công ty TNHH IDD Việt Nam cũng phải công nhận rằng, con đường XK cà phê thành phẩm vào thị trường EU còn rất gian nan. EU nổi tiếng khó tính, nông sản XK vào thị trường này đòi hỏi phải đáp ứng rất nhiều tiêu chuẩn, trong khi công ty mới đạt được chứng chỉ rất cơ bản như ISO. Chưa kể, các nhà nhập khẩu EU vẫn có xu hướng nhập nguyên liệu thô do giá rẻ và công nghệ rang, xay cà phê tại các quốc gia này rất tốt.

Khó khăn của IDD chỉ là một số trong rất nhiều rào cản các doanh nghiệp nông sản Việt Nam đang gặp phải khi muốn tăng thị phần tại EU. Theo ông Trần Ngọc Quân – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu – châu Mỹ (Bộ Công Thương), nông sản là mặt hàng được bảo hộ tại EU, do đó doanh nghiệp phải đối mặt với nhiều biện pháp bảo hộ khi XK sang khối này. Cùng đó, các nước EU có quy định rất cao và chặt chẽ về dư lượng thuốc kháng sinh, thuốc trừ sâu, nguồn gốc xuất xứ các mặt hàng nông sản.

Hiện nông sản XK của Việt Nam sang thị trường EU có độ tập trung khá cao về chủng loại và sản phẩm, trong đó cà phê, hoa quả nhiệt đới, các loại hạt và gia vị chiếm tới 88,3% kim ngạch XK của ngành.

Ông Nguyễn Ngọc Sơn – Chuyên gia Tổ chức xúc tiến nhập khẩu từ các nước đang phát triển Hà Lan (CBI) cũng chỉ ra, việc doanh nghiệp trong nước không tuân thủ đầy đủ và nghiêm ngặt các quy định về chất lượng, truy xuất nguồn gốc là khá phổ biến. Đã có trường hợp, năm nay doanh nghiệp tuân thủ các quy định, đủ điều kiện XK nhưng sang năm không tuân thủ nữa và bị dừng hợp đồng XK. Như vậy, ý thức tự giác tuân thủ quy định của doanh nghiệp trong nước còn hạn chế cũng chính là một rào cản cho mở rộng thị phần của nông sản Việt tại EU.

Cửa lớn đã mở

Trước hiện trạng trên, đại diện CBI cũng khuyến cáo, EU có muôn vàn rào cản về pháp lý, do đó buộc doanh nghiệp phải chủ động tìm hiểu thông tin và đáp ứng đầy đủ và ổn định các quy định mới có thể XK bền vững. Do khoảng cách địa lý khá xa, chi phí tiếp cận thị trường cao, doanh nghiệp cũng cần nghiên cứu cụ thể về chi phí, rủi ro để cân bằng được bài toán XK. Doanh nghiệp có thể xây dựng những câu chuyện xung quanh nông sản XK, như câu chuyện về môi trường hữu cơ, tuân thủ quy trình, câu chuyện nuôi trồng gắn với cộng đồng địa phương, đặc thù vùng miền…nhằm tạo sự khác biệt cho nông sản Việt.

Trên thực tế, nông sản Việt Nam chưa có nhiều sự khác biệt trên thị trường EU. Tuy nhiên khi Hiệp định thương mại Việt Nam – EU được thực thi, sự khác biệt tạo ra là rất lớn. Khi XK vào EU nông sản Việt sẽ được hưởng thuế suất 0%  sau khi hiệp định có hiệu lực từ 0- 7 năm. Ngoài ra, số lượng quốc gia có hiệp định thương mại tự do với EU tuy không ít nhưng tập trung vào sản xuất nông sản thì không nhiều. Như vậy có thể thấy cánh cửa thị trường EU đã mở rộng cho nông sản Việt Nam.

Tuy nhiên, để thuận lợi bước qua cánh cửa này, doanh nghiệp trong nước cần đặc biệt chú ý đến chất lượng sản phẩm. Không chỉ ở giai đoạn vận chuyển mà phải kiểm soát chặt chẽ trong toàn bộ quy trình sản xuất. Minh bạch về nguồn gốc xuất xứ giúp nhà nhập khẩu thuận lợi phân luồng an toàn thực phẩm.