Dịch bệnh tu hài: Nhiều tỷ phú trắng tay chỉ sau một đêm

Chỉ qua 1 đêm, nhiều tỷ phú bỗng “trắng tay”

Khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về cuộc sống của những hộ nuôi sau vụ tu hài chết hàng loạt vừa qua, ông Phạm Thanh Thực, Chủ tịch Hội Nông dân thị trấn Cái Rồng (Vân Đồn) giọng buồn rầu: “Thời gian qua, đã có rất nhiều cơ quan báo chí đến tìm hiểu về việc này. Hiện cuộc sống của nhiều hộ nuôi ảm đạm hơn bao giờ hết…”. Hồi tưởng giây phút chứng kiến cảnh hàng loạt các lồng nuôi được kéo lên khỏi mặt nước chỉ là những chiếc lồng trống trơn, ông kể tiếp: Ngư dân vẫn chưa hết bàng hoàng do cơn bão số 5 hồi tháng 10 năm ngoái, trong chốc lát đã cướp đi gần 20 tỷ đồng của trên 100 hộ dân.

“Hoạ vô đơn chí”, không lâu sau, dịch bệnh tu hài lại ập đến. Nhiều gia đình lâm vào cảnh nợ chồng, nợ chất, phải bán nhà, gán nhà để trả nợ. “Gia đình nào rơi vào cảnh này cũng sống dở, chết dở. Nhưng tội nhất là những người từng một thời lầm lỡ, nay đã hoàn lương, chăm chỉ làm ăn, có bao nhiêu tiền của tích cóp đều đầu tư vào vụ tu hài vừa qua. Nếu các nhà báo muốn gặp họ, tôi sẽ nhờ người dẫn đi”. Nói rồi, ông bấm số điện thoại gọi cho ai đó để nhờ xuồng. Ông bảo vừa gọi cho anh Hoàng Văn Liên, Chủ nhiệm Trung tâm Hỗ trợ cộng đồng Vạn Hoa, Chủ nhiệm CLB Vạn Hoa, là người gần gũi và hiểu được hoàn cảnh của những hội viên hoàn lương đang nuôi tu hài ngoài đảo.

Chừng hơn chục phút sau, anh Liên đã có mặt ở trụ sở UBND thị trấn Cái Rồng. Trên đường đi, anh Liên kể: “CLB Vạn Hoa có 20 thành viên, chủ yếu là những người một thời lầm lỗi đã hoàn lương. Để giúp anh em hoàn toàn đoạn tuyệt với ma tuý, huyện đã có chủ trương đưa những đối tượng này ra đảo khu vực Hòn Cò để sinh sống và làm ăn. Khi ra đảo, anh em đã bàn cách nuôi nhuyễn thể, chủ yếu là tu hài. Được vài ba năm làm ăn “thuận buồm xuôi gió”, hầu hết thành viên có tiền tỉ trong tay. Nhưng rồi, bất ngờ tai hoạ dịch bệnh xảy ra. Nhiều người “ngâm” hàng tỉ đồng xuống biển, giờ trắng tay”. Gia đình đầu tiên chúng tôi đến thăm là hộ anh chị Châu Văn Long, Vũ Thị Thăng, ở khu 4, thị trấn Cái Rồng. Trước sân nhà có hơn chục người ngồi ủ rũ bất chấp cái nắng gắt. Chị Thăng cho biết: Đó là những người hàng xóm.

Thường thì vào vụ nuôi, chỉ có trẻ em và người già ở nhà, còn người lớn đều ra đảo. Từ khi tu hài chết dịch, mọi người đều ở nhà, chưa biết làm gì để sống. Đôi mắt đẫm buồn, chị Thăng kể, vợ chồng lấy nhau 2 bàn tay trắng. Do không được học hành đến nơi đến chốn, nên phải bươn bả ngược xuôi làm thuê, làm mướn kiếm sống. Gần 20 năm trước, chồng chị bị bắt do sử dụng ma tuý, phải đi cải tạo tận Hải Phòng, mãi đến năm 2007 mới mãn hạn tù. Sau một thời gian kiếm kế sinh nhai, cuối cùng, anh tìm ra khu vực Hòn Cò thuộc vùng biển của thị trấn Cái Rồng, để làm bè nuôi trồng thuỷ sản.

Khi ấy, thấy nhiều người giàu lên từ nuôi tu hài, anh chị đã vay mượn được gần 30 triệu đồng đầu tư nuôi loại con này. Vụ đầu tiên, anh chị lãi 60 triệu đồng. Thấy làm ăn được, anh chị vay tiếp 150 triệu đồng cùng với tiền lãi đổ hết vào đây, và lại thắng tiếp. Nghĩ đây là cơ hội đổi đời, đến vụ thứ 3, anh chị quyết định làm ăn lớn, mượn sổ đỏ của chị gái thế chấp vay ngân hàng 300 triệu đồng và vay mượn thêm, đầu tư gần 2 tỷ đồng thả xuống biển. Hàng ngày chăm sóc tu hài, chị nhẩm tính, vụ thu hoạch sẽ có tiền xây nhà, mua sắm đồ đạc.

Nào ngờ, một ngày kia, như sét đánh ngang tai, khi có người hàng xóm sang cho chị biết “tu hài chết hàng loạt rồi!”. Chị vội chạy vào lán lôi chồng bật dậy cùng ra vớt tu hài lên xem. Trời đang nắng đẹp, mà trong mắt chị chợt có bão giông, trời đất quay cuồng như sụp đổ. Chị ngã ngửa, cả 8 lồng tu hài vớt lên chỉ còn 3 con sống… Suốt câu chuyện, anh Long chỉ ngồi nghe, không nói lời nào. Mãi đến khi chúng tôi chuẩn bị ra về, anh mới bộc lộ tâm trạng: “Chuyện đã xảy ra rồi, chúng tôi không còn sốc nữa. Nhưng không biết sẽ tính sao với khoản nợ quá lớn. Tiền vay của người thân còn có thể chậm được, chứ nợ ngân hàng thì làm sao hoãn được. Cứ nghĩ đến khoản tiền hơn 300 triệu đồng phải trả cho ngân hàng cuối tháng 11 tới mà tôi thấy phát điên. Nhiều lúc quẫn quá, chẳng thiết sống nữa!”.

Anh Bùi Văn Đông tần ngần bên những ô lồng nuôi tu hài bỏ không của gia đình.

Chia tay gia đình anh chị, chúng tôi thuê chiếc xuồng nhỏ từ cầu cảng Cái Rồng ra khu vực đảo Hòn Cò. Anh chủ xuồng tên Bùi Văn Đông bảo: “Tiền tỉ bỏ xuống biển còn chẳng tiếc, mấy đồng tiền còi thuê xuồng lấy làm gì. Cô, chú cứ ngồi lên, tôi chở miễn phí!”. Chừng hơn 20 phút sau, chúng tôi đến Hòn Cò. Chỉ về những nhà bè có rất nhiều lồng vứt ngổn ngang, anh Đông cho biết: “Thời điểm này năm trước đang là vụ thu hoạch tu hài, cả khu vực nhộn nhịp tàu thuyền, người bán, kẻ mua tấp nập. Vậy mà năm nay đìu hiu thế này đây!”.

Cập chiếc xuồng vào nhà bè của mình, pha ấm trà mời khách, anh Đông tiếp tục câu chuyện về con tu hài. Anh kể, nhà anh ở thôn Trung, xã Đông Xá. Ở khu vực Hòn Cò, hầu hết là người từng tù tội vì buôn bán ma tuý. Anh đã từng đi công an nghĩa vụ. Hết nghĩa vụ trở về nhà, không có việc làm, anh theo mấy người trong xóm đi phụ hồ và nghiện ma tuý lúc nào cũng không hay. Khi vợ sinh đứa con thứ 3 thì anh bị bắt, bị xử 15 năm tù về tội buôn bán, sử dụng ma tuý. Do cải tạo tốt, anh được đặc xá ra tù trước thời hạn. Trở về địa phương, đang lúc không có công ăn việc làm, anh được Trung tâm Hỗ trợ cộng đồng Vạn Hoa giới thiệu ra nhận mặt nước ở khu vực Hòn Cò nuôi thuỷ sản. 2 năm liên tiếp anh thắng lớn. Đến vụ vừa rồi, thấy mình đã nhiều tuổi, anh bàn với vợ làm nốt vụ này, dồn hết vốn liếng tích luỹ được và vay thêm họ hàng đầu tư hơn 4 tỉ đồng mua tu hài giống về thả. Kể đến đây, giọng anh nghèn nghẹn: “Thế là hết, bây giờ lấy đâu tiền mà trả nợ. Mấy hôm nay, tôi cũng chẳng thiết về nhà”. Rồi anh khóc nức nở như đứa con nít. Chúng tôi hiểu, một người đàn ông đã trải qua nhiều sóng gió cuộc đời như anh mà phải khóc trước mặt người lần đầu gặp, thì phải đau lòng lắm.

Trên đường trở về, chúng tôi gặp một thanh niên có nước da đen cháy, tóc cắt trọc, phóng xuồng ngược lại. Anh Đông cho biết, đấy là một thành viên CLB Vạn Hoa của các anh. “Nhiều thành viên dẫu có tiêu tan hết tài sản thì vẫn còn có vợ, con để an ủi. Chứ thằng này tội lắm, đi tù 6 năm, vợ vẫn chờ đợi. Nhưng vừa rồi nướng gần 2 tỉ bạc vào vụ tu hài, vợ uất quá bế con ra toà ly dị. Thế là bây giờ trắng tay toàn tập…”. 

Giải pháp nào để ngư dân thoát cảnh “đánh bạc với trời”?

Nghề nuôi tu hài ở huyện Vân Đồn phát triển nhiều năm qua, mang lại thu nhập lớn cho nhiều người dân, nhất là ở các xã đảo Bản Sen, Thắng Lợi, Ngọc Vừng. Theo báo cáo của huyện, từ đầu năm 2012, do thời tiết diễn biến bất thường, môi trường nước thay đổi, khiến dịch bệnh đã xảy ra trên diện rộng. Toàn bộ tu hài nuôi trong 3 năm (tính đến 30-6-2012) cả giống ươm nuôi, nuôi thương phẩm và sản phẩm nuôi đã gần đến kỳ thu hoạch của gần 700 hộ dân, 20 công ty, doanh nghiệp trên địa bàn bị mắc bệnh, chết trên 200 triệu con, thiệt hại trên 200 tỉ đồng tiền giống, hàng trăm tỉ đồng chi phí. Cơ quan chuyên môn xác định, nguyên nhân tu hài chết hàng loạt là do mắc nội ký sinh trùng Perkinsus Spp, bệnh này lây lan rất nhanh, hiện chưa có thuốc chữa trị.

Khu vực đảo Hòn Cò đìu hiu sau ngày tu hài chết hàng loạt.

Trước tình hình đó, huyện đã chỉ đạo các phòng, ban chuyên môn, các xã, thị trấn khuyến cáo đến người dân dừng nuôi, không thả giống mới, vệ sinh môi trường khu vực nuôi, tránh dịch bệnh lây lan ra vùng khác. Huyện cũng đề xuất với tỉnh, các ngành chức năng của tỉnh báo cáo Bộ NN&PTNT đưa dịch bệnh tu hài vào danh mục bệnh công bố dịch bệnh; đề nghị các ngân hàng có chính sách khoanh nợ, dãn nợ vốn vay cho các hộ dân vay vốn nuôi tu hài, hỗ trợ lãi suất vốn vay phát triển nghề nuôi tu hài…

Theo phản ánh của nhiều người dân trên địa bàn huyện, hiện tu hài không có trong danh mục hỗ trợ vật nuôi khi bị dịch bệnh. Để được hỗ trợ thì phải xác định được nguồn gốc con giống, số lượng và hoá đơn. Nhưng thực tế, người dân mua giống từ nhiều nguồn, nên rất khó xác định. Ngay cả khi được hỗ trợ (từ 2,5-4 triệu đồng/ha, theo Quyết định 3600, ngày 2-12-2010, của UBND tỉnh), người dân cũng không thể khôi phục sản xuất, vì một ha tu hài phải đầu tư hàng chục triệu đồng. Cũng theo người dân, để chuyển hướng sang một ngành nghề khác ở thời điểm này là vô cùng khó khăn, bởi phải lo trả nợ, lấy đâu vốn để đầu tư sản xuất mới.

Vừa qua Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát đã đi kiểm tra tình hình dịch bệnh trên tu hài nuôi tại Vân Đồn. Bộ trưởng đã sẻ chia những khó khăn, thiệt hại của người dân và hứa sẽ chỉ đạo các cơ quan chuyên môn của Bộ phối hợp với các nhà khoa học sớm nghiên cứu, tìm ra nguyên nhân gây dịch bệnh, biện pháp xử lý; tìm hướng phát triển bền vững cho nghề nuôi nhuyễn thể của bà con ngư dân nơi đây.

Rời Vân Đồn lúc buổi chiều tà, hình ảnh những giọt nước mắt lăn dài trên đôi gò má của anh Đông, ánh mắt thất thần của anh Long, chị Thăng và của nhiều người dân đảo cứ ám ảnh chúng tôi suốt chặng đường dài. Mong sao các cơ quan chức năng sớm có giải pháp để giúp các hộ nuôi vượt qua cơn “bĩ cực” này!